Top 10: Gekke Tweede Wereldoorlog Gemodificeerde vliegtuigen

Close

News

10 mins read

29 November 2025

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden enorme aantallen vliegtuigen gebouwd, omdat de strijdende partijen voortdurend probeerden een voordeel te behalen.

Met zoveel vliegtuigen lag het voor de hand om bestaande toestellen aan te passen in plaats van iets nieuws te bedenken. Hier bespreken we tien van dergelijke aanpassingen, waarvan sommige wel heel merkwaardig waren:

10: Ombouw van Amerikaanse zware bommenwerpers tot gevechtsvliegtuigen: YB-40 en XB-41

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was het vrij gebruikelijk om jachtvliegtuigen om te bouwen tot bommenwerpers, maar voorbeelden van bommenwerpers die jachtvliegtuigen werden, waren veel zeldzamer. En bij de voorbeelden die er wel waren, ging het meestal om kleine, snelle bommenwerpers zoals de de Havilland Mosquito. Het idee om een zware bommenwerper om te bouwen tot jachtvliegtuig lijkt absurd.

Toch probeerden de Amerikanen dat, door exemplaren van zowel de B-17 Flying Fortress als de B-24 Liberator om te bouwen tot escortejagers. Er werd slechts één exemplaar van de XB-41 Liberator gebouwd, die werd aangepast om veertien .50-kaliber machinegeweren en meer dan 14.000 kogels te kunnen vervoeren. Hoewel de tests problematisch verliepen, bleek de ombouw van de B-17 iets succesvoller.

10: Ombouw van Amerikaanse zware bommenwerpers tot gevechtsvliegtuigen: YB-40 en XB-41

De Boeing YB-40 was uitgerust met maximaal dertig verdedigingskanonnen, hoewel hij er doorgaans veertien of zestien droeg. De bewapening bestond voornamelijk uit .50-kaliber machinegeweren in verschillende configuraties, hoewel ook 40 mm kanonnen werden getest. Er werden 25 exemplaren gebouwd en het vliegtuig werd getest tijdens gevechtsmissies boven Europa.

Geen enkel vliegtuig heeft ooit met zo'n formidabele verdedigingsbewapening gevlogen. Helaas maakte die het vliegtuig zo zwaar en zo traag dat het de bommenwerpers die het moest beschermen niet kon bijhouden. Na slechts tien missies werd het hele project afgeblazen.

9: Grumman XF4F-3S 'Wildcatfish'

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden verschillende landvliegtuigen omgebouwd tot watervliegtuigen. Enkele daarvan waren zeer indrukwekkend, zoals de Spitfire-watervliegtuigen, maar andere waren minder geslaagd. Een voorbeeld daarvan was de watervliegtuigversie van Grummans zeer succesvolle F4F Wildcat, die in 1942 werd ontwikkeld.

Geïnspireerd door het Japanse gebruik van watervliegtuigjagers vanaf afgelegen eilandbases in de Stille Oceaan, kreeg drijverfabrikant Edo de opdracht om een standaard F4F-3-jager om te bouwen voor gebruik vanaf het water.

Back to top

9: Grumman XF4F-3S 'Wildcatfish'

De Wildcat was sowieso al een trage jager en langzamer dan zijn belangrijkste tegenstander, de Mitsubishi Zero. Door de toevoeging van twee zware drijvers en de ondersteunende stutten daalde de maximumsnelheid nog verder tot een vrij magere 388 km/u. Het was dan ook duidelijk dat het watervliegtuig alleen kon worden ingezet in een gebied waar geen jachtvliegtuigen te verwachten waren.

Desondanks werden er in allerijl 100 sets drijvers geproduceerd. Er werd echter uiteindelijk slechts één drijvervliegtuig gebouwd, dat de bijnaam ‘Wildcatfish’ kreeg. Door het vermogen van de Amerikaanse troepen om snel afgelegen eilandluchthavens te veroveren of te bouwen, was er aan een jager op drijvers al snel geen behoefte meer.

8: Vliegende mijnenvegers

Magnetische mijnen vormden een grote bedreiging voor de scheepvaart: eind 1939 waren er al 79 schepen verloren gegaan door mijnen. De Britten reageerden snel met een aangepaste Wellington-bommenwerper die was uitgerust met een ring van balsahout met een diameter van 15 meter, waarin aluminiumspoelen waren aangebracht die magnetische impulsen uitzonden wanneer ze werden opgeladen met elektrische stroom.

De elektrische ring bootste het magnetische signaal van een schip na om mijnen onder het wateroppervlak tot ontploffing te brengen. Vliegtuigen waren veel sneller dan conventionele mijnenvegers, waardoor ze grote gebieden met hoge snelheid konden ontmijnen. Het proces was echter gevaarlijk, omdat de bemanningen met een snelheid van 200 km/u op slechts 10 tot 20 meter hoogte boven het water moesten vliegen.

8: Vliegende mijnenvegers

Op zo'n lage hoogte liepen de vliegtuigen ook het risico beschadigd of zelfs vernietigd te worden door de mijnen die ze tot ontploffing brachten. Desondanks bleken de Wellington-mijnvegers zeer succesvol. Ze hielden de monding van de Theems (ten oosten van Londen) gedurende de hele oorlog vrij van magnetische mijnen en konden snel reageren op vermoedelijke mijnenvelden of specifieke gebieden vrijmaken.

De Duitsers pasten dezelfde technologie toe met het watervliegtuig Bv 138 en het transportvliegtuig Ju 52/3m. De Duitse mijnenvegingsoperaties werden echter gehinderd door geallieerde jachtvliegtuigen. Deze beroemde foto toont een Ju 52 die wordt aangevallen door een Hawker Typhoon. De overgebleven Duitse mijnenvegers werden na de oorlog gebruikt om de resterende mijnenvelden op te ruimen.

Back to top

7: Gevechten op grote hoogte: Ju 86 en Spitfire

De Ju 86 was een vrij gemiddelde middelzware bommenwerper die in 1939 het einde van zijn levensduur naderde toen Junkers hem ombouwde tot een vliegtuig voor grote hoogte, de Ju 86P. Deze had een enorm verlengde spanwijdte, een drukcabine voor de bemanning en turbodieselmotoren, waardoor hij op 12.000 meter hoogte kon vliegen.

Er werden 40 omgebouwde Ju 86P's gemaakt, die ongestraft boven Groot-Brittannië konden worden ingezet voor verkenningsvluchten en hinderlijke bombardementen. Er volgde een verbeterde Ju 86R-variant met een nog grotere spanwijdte en verbeterde motoren, waardoor het toestel op 14.000 meter hoogte kon vliegen. Hoewel de Ju 86 nooit veel materiële schade aanrichtte, waren de aanvallen onmogelijk te onderscheppen en bleken ze zeer irritant voor de Britten.

7: Gevechten op grote hoogte: Ju 86 en Spitfire

Er werden Spitfires Mk VI en VII (afgebeeld) voor grote hoogte ontwikkeld, met verlengde vleugels en cockpitcabines onder druk. Tegen de tijd dat die gereed waren, konden de lichtere Spitfire IX's echter al hoog genoeg vliegen om de Duitse machines te onderscheppen. Het hoogste gevecht van de oorlog vond plaats toen een Spitfire IX in augustus 1942 voor de kust van Egypte een Ju 86P beschadigde op 13.100 meter hoogte.

Hoewel die specifieke Ju 86 niet werd vernietigd, leidde het besef dat de RAF in staat was om de hoogvliegende bommenwerpers te onderscheppen tot de terugtrekking van deze toestellen uit missies boven Groot-Brittannië. Twee Ju 86's werden vervolgens neergehaald door Spitfires boven de Middellandse Zee, waarna de Ju 86-operaties in het westen volledig werden stopgezet.

6: Fieseler Fi 103R ‘Reichenburg’

Wanhopige tijden vragen om wanhopige maatregelen, maar weinig maatregelen waren zo wanhopig als de Fieseler Fi 103R. Deze bestond uit een V-1-kruisraket met een cockpit achter de 900 kg zware kernkop. De piloot moest het vliegtuig op het doel richten en vervolgens uit het toestel springen.

De standaard V-1 was snel en goedkoop, maar zeer onnauwkeurig. Hij bleek een doelwit ter grootte van een stad te kunnen raken, maar was niet erg geschikt voor kleinere doelen. Men hoopte dat de toevoeging van een piloot het wapen bruikbaar zou maken voor aanvallen op schepen of andere tactische doelen.

Back to top

6: Fieseler Fi 103R ‘Reichenburg’

Hoewel het er misschien anders uitzag, was de Fi 103R niet bedoeld als zelfmoordwapen. De overlevingskansen werden echter als “uiterst onwaarschijnlijk” beoordeeld. Het springen met een parachute werd bemoeilijkt door de motorinlaat direct achter de cockpit. Er werd dan ook voorspeld dat minder dan 1% van de piloten het er levend vanaf zou brengen.

Sommige kandidaat-piloten kregen een training in zweefvliegtuigen. Toch was de vrijwel zekere doodstraf die de Fi 103R betekende, uiteindelijk zelfs voor de nazi's te gek en werd Hitler overgehaald om het project te annuleren. Er werd een onbekend aantal Fi 103R's geproduceerd, waarvan er één bewaard is gebleven in het Zwitserse Militaire Museum.

5: Rotabuggy en A-40

Naast aanpassingen aan bestaande vliegtuigen werden tijdens de Tweede Wereldoorlog ook grondvoertuigen omgebouwd tot vliegtuigen. Het meest veelbelovend was waarschijnlijk de Rotabuggy, ontwikkeld door de in Oostenrijk geboren helikopterpionier Raoul Hafner. Deze bestond uit een jeep uitgerust met een niet-aangedreven rotor, zodat hij door een vliegtuig kon worden gesleept.

De tests waren bemoedigend en in september 1944, na loskoppeling van een Armstrong Whitworth Whitley-sleepvliegtuig, vloog de Rotabuggy tien minuten lang met een snelheid van 105 km/u. Zijn vliegeigenschappen werden als “zeer bevredigend” omschreven. Op dat moment werden echter al transportzweefvliegtuigen ingezet om jeeps naar het front te brengen, waardoor de Rotabuggy niet langer nodig was.

5: Rotabuggy en A-40

De Sovjet-Unie ging nog een stap verder en besloot dat het een uitstekend idee zou zijn om tanks achter de vijandelijke linies te vliegen ter ondersteuning van partizanen of luchtlandingstroepen. Aanvankelijk lag de nadruk op het ontwerpen van een groot zweefvliegtuig om een tank te vervoeren. Ontwerper Oleg Antonov vond het echter een beter idee om de tank zelf om te bouwen tot een zweefvliegtuig.

Daarom werd een lichte T-60 tank uitgerust met afwerpbare tweedekkervleugels en een afwerpbare staart. Dit tankzweefvliegtuig werd in september 1942 slechts één keer getest. De vlucht was een succes en de tank reed na de landing terug naar zijn basis. Het ontbreken van een geschikt krachtig sleepvliegtuig om het zware tankzweefvliegtuig te trekken, betekende echter het einde van het project.

Back to top

4: B-25 gevechtsvliegtuigen

De B-25 werd al gebruikt als veelzijdige middelzware bommenwerper toen hij door een aanpassing in het veld werd omgebouwd tot een uiterst effectief gevechtsvliegtuig en daarmee het zwaarst bewapende aanvalsvliegtuig van de oorlog werd. Dit was allemaal te danken aan het werk van één man, Paul ‘Pappy’ Gunn.

Gunn had Douglas A-20's uitgerust met extra neusgeschut dat uit vernielde gevechtsvliegtuigen was gehaald. Deze bleken zo succesvol dat hem werd gevraagd een eskader B-25's op dezelfde manier om te bouwen. De gemodificeerde B-25's werden in Townsville, Australië, uitgerust met acht naar voren gerichte .50 kaliber machinegeweren in de voorste romp en kregen de naam ‘Commerce Destroyers’.

4: B-25-gevechtsvliegtuigen

Tijdens de Slag in de Bismarckzee in 1943 bleken 11 Commerce Destroyers uiterst dodelijk tegen Japanse schepen. Ze gebruikten hun waanzinnige vuurkracht om de schepen te beschieten voordat ze bommen van 250 kg op hen afwierpen.

Het verbazingwekkende succes van de B-25-gevechtsvliegtuigen leidde direct tot de komst van de in de fabriek gebouwde B-25G- en H-gevechtsvliegtuigen. De B-25H was uitgerust met een gigantisch 75 mm kanon, een aangepaste versie van het hoofdkanon van een Sherman-tank, en had daarnaast nog 10 naar voren gerichte .50-kaliber machinegeweren.

3: Mistel

In tegenstelling tot de onfortuinlijke inzittende van de Fi 103R had de piloot van de Mistel een redelijke kans om te overleven. Hij beschikte namelijk over een volledig functioneel gevechtsvliegtuig om mee te ontsnappen. Dit samengestelde vliegtuig was een intrigerend plan om verouderde Ju 88-bommenwerpers in te zetten voor aanvallen op belangrijke doelen.

De Mistel bestond uit een Bf 109 of Fw 190 gemonteerd op de rug van een met explosieven beladen Ju 88. Het samengestelde toestel vloog recht op het doel af, waarna de jager zich losmaakte om te ontsnappen en de onbemande bommenwerper recht op het doel afvloog om het hopelijk te vernietigen.

Back to top

3: Mistel

In operationele Mistels werd de cockpit van de Ju 88 vervangen door een explosieve lading van 1800 kg en een ontsteking. In juni 1944 vielen Mistels de invasievloot bij Courseulles-sur-Mer in Frankrijk aan, maar hoewel de deelnemende piloten melding maakten van treffers, werd er geen schade aangericht. Een lokvliegtuig had de aanvallers waarschijnlijk met succes in verwarring weten te brengen.

Mistels werden later gebruikt om bruggen aan te vallen in een poging om de Sovjetopmars in Duitsland in 1945 tot stilstand te brengen. Het effect was echter gering en het Rode Leger werd slechts in beperkte mate afgeremd. Uiteindelijk mislukte de Mistel door het ontbreken van een middel om het bommenwerpergedeelte nauwkeurig naar het doel te sturen.

2: North American P-82/F-82 Twin Mustang

De Twin Mustang, waarschijnlijk de meest extreme vliegtuigmodificatie die ooit in productie is genomen, was het resultaat van een proces om een jachtvliegtuig met een groter bereik te ontwerpen dan de standaard Mustang, voor het begeleiden van langeafstandsvluchten van B-29 Superfortress-bommenwerpers in de strijd tegen Japan. Als één Mustang niet voldoende was, waarom er dan niet twee combineren?

Op basis van de experimentele XP-51F werden twee verlengde Mustang-rompen en buitenvleugels met elkaar verbonden door een nieuw vleugelmiddenstuk en een horizontale staart. Elke cockpit was voorzien van volledige besturing, zodat de piloten om beurten het vliegtuig konden besturen. Dit verminderde de vermoeidheid tijdens missies die naar verwachting vele uren zouden duren.

2: North American P-82/F-82 Twin Mustang

Hoewel de P-82 in juni 1945 voor het eerst vloog, heeft hij nooit in oorlogstijd dienst gedaan. De prestaties waren echter sensationeel en een vroege P-82 vloog non-stop van Hawaï naar New York, een afstand van 8129 km. Dit deed hij in 14 uur en 32 minuten – een afstandrecord voor jachtvliegtuigen met zuigermotoren dat nog steeds niet is verbroken.

Door politieke druk werden latere vliegtuigen uitgerust met Allison-motoren in plaats van Rolls-Royce Merlins, waardoor de prestaties achteruitgingen. Nieuwe straaljagers verdrongen de P-82 naar de nachtgevechtsrol, waar zijn uitstekende uithoudingsvermogen van onschatbare waarde bleek. In juni 1950 behaalde een Twin Mustang de eerste Amerikaanse luchtoverwinning tijdens de Koreaanse Oorlog.

Back to top

1: TB-3 en I-16 ‘Zveno’

De Zveno-composietbommenwerper van de Sovjetmarine was afgeleid van vooroorlogse experimenten met parasitaire jachtvliegtuigen die door een moederschip in de lucht werden gehouden. Hij bestond uit een Tupolev TB-3 zware bommenwerper die onder zijn vleugels twee bemande en met bommen uitgeruste Polikarpov I-16-jachtvliegtuigen droeg.

Door deze combinatie konden de I-16's veel verder worden vervoerd dan ze normaal konden vliegen en konden ze zwaardere bommen afwerpen dan ze normaal konden dragen. De kwetsbare TB-3 liet de twee jachtvliegtuigen op veilige afstand los, waarna alle drie toestellen afzonderlijk terugvlogen.

1: TB-3 en I-16 ‘Zveno’

Er werden slechts zes Zveno-combinaties gebouwd, maar ze waren zeer succesvol, zoals bleek uit de vernietiging van de Koning Carol I-brug over de Donau in juli 1941. De brug droeg de oliepijpleiding Ploiești-Constanţa vanuit het olieveld bij Ploiești en was belangrijk voor de oorlogsinspanningen van de Asmogendheden. De Roemeense verdedigers waren verbaasd om I-16 jachtbommenwerpers zo ver buiten het Sovjetgebied te zien.

Naast het afsnijden van de oliepijpleiding waren de Zveno's verantwoordelijk voor de vernietiging van een droogdok in Constanţa en een brug over de Dnjepr. In totaal werden ongeveer 30 missies gevlogen, maar ondanks het aanzienlijke succes werden er geen nieuwe Zveno-composieten gebouwd. Dit kwam voornamelijk door een tekort aan TB-3-motoren in deze vroege fase van de oorlog. Vliegende ‘vliegtuigdragers’ waren een fascinerende technologie die op een dag misschien wel weer terugkeert...

Als u dit verhaal leuk vond, klik dan op de bovenstaande Volgen knop om meer van dit soort verhalen van Autocar te zien

Fotolicentie: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.en