10 houten wonderen uit de Tweede Wereldoorlog

9: Supermarine Walrus

Het speelde een essentiële rol bij het assisteren van slagschepen bij het beoordelen van de nauwkeurigheid van hun hoofdgeschut en bij algemene observatie. Na de katapultlancering werd het met een kraan uit het water gehaald. De kleine bomlading van bleek voldoende om een U-boot tot zinken te brengen. Echter, net zoals de Walrus niet echt een vliegtuig was, was het ook niet echt een oorlogsvliegtuig. In zijn rol als reddingsvliegtuig op zee vond het zijn ware roeping in het redden, niet in het doden.

Voor de half verdronkenen, die wisten dat onderkoeling niet ver weg was, betekende een Walrus een deken, een kop hete thee met rum: het betekende leven. En toen het gewicht van tien Amerikanen uit een neergestorte B-17 niet kon worden vervoerd, richtte de piloot het toestel gewoon op Engeland en taxiede hij over het water naar huis. Niet slecht voor een vliegtuig dat een looping kan maken.

8: Caudron C.714 Cyclone

De serie Cyclone-jagers bereikte ondanks hun bescheiden motoren een respectabele topsnelheid dankzij hun kleine formaat en lichtgewicht houten constructie, in navolging van de Franse voorliefde voor kleine jagers. De Caudron C.714 Cyclone verscheen in 1938; de monocoque romp was gemaakt van gelamineerd multiplex, glad bekleed voor aerodynamische efficiëntie, terwijl de vleugels een combinatie waren van houten liggers en multiplex bekleding.

De aantrekkelijke 714 belichaamde de ambitie van Frankrijk om aluminium te besparen zonder aan moderniteit in te boeten. Timmerlieden en ambachtslieden speelden een even belangrijke rol als ingenieurs en vormden de rompen in werkplaatsen die meer gewend waren aan meubels dan aan gevechtsvliegtuigen. Elk casco rook naar hars en vernis, een herinnering aan het feit dat hout, dat in overvloed aanwezig en vertrouwd was, werd ingezet voor de dringende dienst van de luchtstrijd.

8: Caudron C.714 Cyclone

Op papier leken de prestaties veelbelovend: een topsnelheid van bijna 500 km/u en een uitstekende wendbaarheid. Onder zijn elegante uiterlijk leed de Cyclone echter onder de zwakte van zijn kleine Renault 12R-motor. Piloten ontdekten al snel dat snelheid alleen – hij haalde 455 km/u, nog steeds langzamer dan de Me 109 – niet kon compenseren voor het gebrek aan klimvermogen en de trage acceleratie.

De C.714 werd in 1940 kortstondig ingezet, maar bleek niet opgewassen tegen de Duitse jachtvliegtuigen en de productie werd stopgezet. Toch blijft het houten jachtvliegtuig opmerkelijk als een experiment dat uit noodzaak is ontstaan. Er was een aanzienlijke vloot van 80 toestellen bedoeld voor de Finse luchtmacht, maar er werden er slechts zes geleverd. De 714 was bewapend met vier 7,5 mm MAC-machinegeweren.

7: Heinkel He 162 Volksjäger

De kleine Heinkel He 162 'Volksjäger' werd ontworpen in de wanhopige laatste dagen van nazi-Duitsland, in de hoop dat een in massa geproduceerd, goedkoop maar zeer geavanceerd ontwerp bescherming zou bieden tegen de honderden geallieerde bommenwerpers die Duitsland bestookten. De goedkope productie was te danken aan de ellendige omstandigheden van gedwongen dwangarbeid onder de grond en resulteerde in een erbarmelijke bouwkwaliteit.

Van ontwerp tot eerste vlucht duurde het slechts drie maanden. Het was een uiterst innovatief ontwerp waarin de nieuwe technologieën van straalaandrijving en schietstoel werden gecombineerd en dat bedoeld was om te worden gevlogen door jonge, fanatieke mannen (en jongens) die minimaal waren getraind op zweefvliegtuigen. Hoewel het een indrukwekkende prestatie was, met een snelheid van 885 km/u, was het moeilijk te besturen.

7: Heinkel He 162 Volksjäger

In de laatste fase van het project werd duidelijk dat straalmotoren te duur waren en te veel kostbare materialen vereisten. Er werd een eenvoudige oplossing overwogen: de straalmotor vervangen door een of twee pulsstraalmotoren, zoals gebruikt in de V-1-kruisraket.

Een ander voorstel was om een He 162 te gebruiken als bovenste onderdeel van een Mistel-composiet, bovenop een enorme luchtbom, om deze naar zijn doel te leiden en vervolgens los te koppelen.

6: Bell XP-77

De XP-77, ontworpen in 1941, werd bedacht als een lichtgewicht onderscheppingsvliegtuig dat grotendeels uit gelamineerd hout zou worden vervaardigd en zou worden ingezet als het oorlogsverloop voor de VS zeer ongunstig zou zijn. De Amerikaanse vliegtuigindustrie had te kampen met een grote vraag naar aluminium en het idee van een "houten gevechtsvliegtuig" was zeer aantrekkelijk.

Bell stelde zich een machine voor die snel kon worden gebouwd met behulp van technieken die bekend waren bij meubelmakers en scheepswerven. De structuur van de XP-77 bestond dan ook uit met hars gebonden multiplex, een opvallende afwijking van de gangbare Amerikaanse praktijk.

6: Bell XP-77

Het vliegtuig zelf was klein, op een vreemde manier elegant en enigszins sober. Aangedreven door een bescheiden motor van 520 pk, was het bedoeld om te overleven dankzij zijn grote wendbaarheid. De bewapening zou bestaan uit een paar machinegeweren of kanonnen, netjes ondergebracht in de neus, waardoor de constructie eenvoudig bleef. Het is interessant om een vergelijking te maken met de Italiaanse Ambrosini SAI.207.

Uiteindelijk stelde de prestatie, met een topsnelheid van 531 km/u, teleur. Het toestel had te weinig vermogen en kampte met trillingen en besturingsproblemen. De houten constructie was weliswaar ingenieus, maar leverde niet de verwachte voordelen op. Er werden slechts twee prototypes gebouwd en het project werd stilletjes stopgezet. Toch blijft het een fascinerend experiment in oorlogstijdimprovisatie. Als het in 1944 in dienst was genomen, zou dit nogal bescheiden vliegtuig het hebben moeten opnemen tegen jachtvliegtuigen met een snelheidsvoordeel van meer dan 160 km/u, een ontmoedigend vooruitzicht.

5: Focke-Wulf Ta 154 'Moskito'

De Focke-Wulf Ta 154 was een van de meer ongebruikelijke reacties van Duitsland op de dringende eisen van de Tweede Wereldoorlog. Het vliegtuig was ontworpen als snelle nachtjager en was grotendeels geïnspireerd op de Britse de Havilland Mosquito, waardoor het van de Luftwaffe de bijnaam 'Moskito' kreeg. Het meest opvallende kenmerk was het gebruik van hout, een eigenschap die het deelde met de Horton Ho 229.

In een tijd waarin aluminium steeds schaarser werd, zochten Duitse ingenieurs naar alternatieven, en hout bood een aantrekkelijke oplossing. De romp en vleugels van de Ta 154 waren grotendeels gemaakt van multiplex, verlijmd met synthetische lijm. Dit was zowel pragmatisch als ironisch, aangezien de Duitse propaganda eerder Groot-Brittannië had bespot vanwege het gebruik van 'meubelmateriaal' in vliegtuigen.

5: Focke-Wulf Ta 154

De keuze voor hout had zowel voordelen als ernstige nadelen. Enerzijds kon de Ta 154 met minder strategische middelen worden geproduceerd en beloofde de lichte constructie een uitstekende snelheid en wendbaarheid. Anderzijds was de kwaliteitscontrole rampzalig. Een tekort aan geschikte lijmen leidde tot constructiefouten en hele vliegtuigrompen gingen verloren doordat de lijm letterlijk oploste in de regen. Enkele Ta 154's werden in januari 1945 in gebruik genomen en er werden in totaal 28 geproduceerd.

Er werden drie ongebruikelijke toepassingen van de Ta 154 overwogen, waarbij het toestel telkens werd ingezet als een met explosieven gevuld anti-bommenwerperapparaat: in het ene geval werd het door een Fw 190 meegenomen naar het slagveld, in het andere geval werd het als een gesleepte bom ingezet, en in het meest alarmerende geval werd de bommenwerper naar zijn doel gestuurd door een piloot achterin het vliegtuig, die vervolgens via een naar beneden schietende schietstoel zou ontsnappen.

4: Hughes H-4 Hercules 'Spruce Goose'

Alleen omdat het de oorlog waarin het zou worden ingezet miste, staat het niet op de eerste plaats, maar geen enkel verhaal over houten vliegtuigen kan voorbijgaan aan de ongelooflijke H-4 . De Hughes H-4 Hercules, in de volksmond bekend onder de bijnaam 'Spruce Goose', was een kolossaal houten vliegboot ontworpen door de beroemde excentriekeling Howard Hughes.

Het vliegtuig werd ontworpen tijdens de Tweede Wereldoorlog met als doel een enorm strategisch transportvliegtuig te creëren om troepen en vracht over de Atlantische Oceaan te vervoeren, zonder de dreiging van Duitse U-boten. Zijn enorme omvang en innovatieve ontwerp trokken wereldwijd de aandacht.

4: Hughes H-4 Hercules 'Spruce Goose'

Het vliegtuig, dat voornamelijk uit berkenhout was vervaardigd en niet uit sparrenhout, had een ongekende spanwijdte van 98 meter. Met acht krachtige motoren was het bedoeld om 750 troepen of zwaar materieel te vervoeren. Door oorlogsbeperkingen liep de voltooiing vertraging op en eindigde de oorlog voordat de H-4 zijn beoogde doel kon dienen.

Op 2 november 1947 vloog Hughes met de Spruce Goose voor de enige keer. Het vliegtuig steeg op vanuit Long Beach Harbor in Californië, vloog ongeveer een mijl en bereikte een hoogte van slechts 21 meter. Deze korte vlucht bewees de luchtwaardigheid van het vliegtuig, maar betekende ook het einde ervan, omdat critici vraagtekens plaatsten bij de bruikbaarheid en de kosten. De oorlog was voorbij en daarmee ook de behoefte aan de Hercules. Hoewel het vliegtuig nooit operationeel is geweest, blijft het een van de grootste wonderen van de luchtvaart. Het is vandaag de dag te zien in het Evergreen Aviation & Space Museum in Oregon, VS.

3: VL Myrsky

De VL Myrsky steeg voor het eerst op op 23 december 1941 en markeerde de ambitieuze poging van Finland om tijdens de Tweede Wereldoorlog een eigen modern gevechtsvliegtuig te ontwerpen en te bouwen. Het toestel werd aangedreven door een Pratt & Whitney R-1830 Twin Wasp radiaalmotor, in licentie gebouwd in Zweden, en haalde een behoorlijke maximumsnelheid van ongeveer 534 km/u.

De Myrsky was bewapend met vier 12,7 mm zware machinegeweren op de vleugels en kon kleine bommen vervoeren, waardoor hij zowel als jachtvliegtuig als voor grondaanvallen kon worden ingezet. Het opvallende houten casco, gemaakt van gelamineerd berkenhout en multiplex, weerspiegelde de noodzaak van Finland om zuinig om te gaan met schaarse metalen en een evenwicht te vinden tussen beperkte hulpbronnen en prestatie-eisen. De vleugel met twee liggers was bekleed met multiplex.

3: VL Myrsky

In totaal werden 51 Myrsky-vliegtuigen gebouwd, inclusief prototypes en productiemodellen. Finland was de enige gebruiker en hoewel het type nooit de prestaties van de meest geavanceerde Duitse of Sovjet-jagers evenaarde, voorzag het de Finse luchtmacht van de broodnodige versterking in een kritieke fase van de oorlog.

Het werd ingezet boven Lapland tegen Duitse troepen. Piloten waardeerden de wendbaarheid van de Myrsky, maar de houten constructie was gevoelig voor vochtig weer, wat leidde tot kromtrekken en onderhoudsproblemen. Er bestonden altijd twijfels over de duurzaamheid en toen er in 1947 een exemplaar tijdens een duikvlucht uit elkaar viel, werd het type buiten dienst gesteld. Een ander houten gevechtsvliegtuig dat de aandacht verdient, is de Letse VEF I-16.

2: Miles M.20

De Miles M.20 werd grotendeels van hout gebouwd vanwege de noodzaak in oorlogstijd. Groot-Brittannië kampte met een tekort aan strategische metalen zoals aluminium, die prioriteit kregen voor Spitfires en Hurricanes. Hout maakte een snelle, goedkope productie mogelijk met bestaande vaardigheden en materialen. Dit ontwerp was bedoeld als noodjager voor het geval de productie van conventionele vliegtuigen zou worden verstoord.

Om het ontwerp eenvoudig te houden, werd bij de M.20 afgezien van een hydraulisch systeem. Dit betekende weliswaar dat het landingsgestel niet intrekbaar was, maar dankzij het bespaarde gewicht was er ruimte voor een grote brandstofcapaciteit en een ongewoon zware bewapening van twaalf machinegeweren met twee keer zoveel munitie als de Hurricane of de Spitfire.

2: Miles M.20

Uit tests bleek dat de M.20 langzamer was dan de Spitfire, maar sneller dan de Hurricane, en dat zijn actieradius ongeveer het dubbele was van die van beide. Het toestel was ook uitgerust met een van de eerste doorzichtige koepelvormige cockpits die op een militair vliegtuig werden gemonteerd.

Omdat de M.20 werd beschouwd als een 'noodjager' – een noodoplossing voor het geval er niet genoeg Hurricanes of Spitfires konden worden geproduceerd – werd de productie van de M.20 overbodig geacht, aangezien er geen ernstig tekort was aan de bestaande jachtvliegtuigen.

1: Lavochkin La-5FN/ La-7

Lavochkin gaf het matige LaGG-3-gevechtsvliegtuig een nieuwe impuls door de 1260 pk sterke Klimov-M 105PF-motor te vervangen door de Shvetsov M-82-radiaalmotor. Het nieuwe vliegtuig, de La-5, werd aanzienlijk verbeterd met deze nieuwe motor van 1649 pk. De eerste La-5 werd voltooid in december 1941, twee maanden nadat het ontwerpwerk was begonnen.

Het werd verder verbeterd met de toevoeging van de M-82FN (FN staat voor fosirovanny, wat 'versterkt' betekent). De nieuwe motor met brandstofinjectie was een krachtpatser, met 1850 pk bij het opstijgen. Met een snelheid van meer dan 640 km/u bleek de La-5FN formidabel in de strijd. Het was het vliegtuig waarmee de grootste geallieerde vliegheld, Ivan Kozhedub (1920-1991), de meeste van zijn overwinningen behaalde.